Jungiaans

C.G. Jung (1875-1961)

Vanuit zijn achtergrond als psychiater heeft Carl Gustav Jung de analytische psychologie en therapie ontwikkeld. Zijn bevindingen hebben geleid tot een bijzondere therapievorm en een bijzondere (filosofische) opvatting over de (diepte-)psychologische drijfveren van de mens.

Veel menselijke processen worden vanuit zijn gedachtegoed inzichtelijk en begrijpelijk. Wij hebben aan hem allerlei begrippen te danken zoals: archetype, collectieve onbewuste, schaduw, introvert, extravert, synchroniciteit etc. Deze begrippen maken onder meer duidelijk hoezeer de mens verbonden is met de wereld en andere mensen. De analytische therapie maakt gebruik van inzichten uit de psychoanalyse en andere therapeutische stromingen en combineert deze tot een samenhangende therapievorm. Een vorm die ervoor zorgt, dat je ‘de mens kunt worden die je werkelijk bent’.

Analytische therapie: een ontdekkingsreis

De analytische therapie richt zich op het (her-) ontdekken en bewust worden van de eigen onbewuste delen. Dat wat ‘vergeten’ moest worden, maar ook je schaduwkant; de dingen die je liever niet onder ogen ziet. Het bijzondere is dat soms juist de goede eigenschappen tot de 'Schaduw' behoren; anders dan ben je misschien wel een opschepper! Het doel is integratie van elk deel in jezelf zodat je weer een geheel kunt worden. Integratie houdt in bewust zijn van je eigen kwaliteiten, de eigen valkuilen en dat wat je drijft en deze als delen van jezelf accepteren en waarderen. De analytische therapie maakt daarbij gebruik van beelden, zoals: tekeningen, dromen, imaginaties etc. Deze beelden drukken namelijk ongecensureerd uit wat het onbewuste kenbaar wil maken. Al kan de werkelijke boodschap bijvoorbeeld uit een droom lastig te achterhalen zijn. Alle methoden zijn erop gericht om de ontdekkingstocht naar wie iemand werkelijk is te ondersteunen of te vergemakkelijken.

Bij Ont-moet wordt ook aandacht besteed aan het 'lijf'. Juist met ons lijf voelen en ervaren wij en maken we deel uit van de wereld. Dat voelen is heel basaal: "voelt het goed of juist niet; veilig of onveilig; klopt het of juist niet etc.". Voelen wat je lijf voelt is in deze op verstand en kennis ingestelde maatschappij vaak lastig; je moet tenslotte kunnen onderbouwen of zelfs bewijzen hoe iets in elkaar zit. Dat staat een normaal functioneren echter enorm in de weg. Juist ons lijf kan als raadgever optreden en is op een mooie manier te integreren in het Jungiaanse gedachtengoed en het therapietraject. 

Jungiaans: het menselijke streven naar heel en ongedeeld zijn.

Elk mens heeft een bewuste en zichtbare kant en daarnaast een – voor hem zelf – onbewuste aandrijvende natuur. Kenmerkend voor Jung’s opvattingen is, dat de buitenwereld weerspiegelt, wat er in een mens gebeurt; “zo binnen, zo buiten”. Zich herhalende problemen en patronen in iemands leven zijn daarbij symbolisch voor onderliggende en onbewuste factoren.

Deze onbewuste factoren (schaduw- en dissociatieve delen) dienen zich onder meer aan in de vorm van projecties. De persoon ‘veroordeelt’ bijvoorbeeld bepaald gedrag van anderen. Als de projectie “eraf” is, (h-)erkent hij pas hoezeer dit gedrag ook in hemzelf aanwezig is. Vaak is daarbij sprake van tegenstellingen tussen de persoon die iemand wil zijn en de persoon die hij/zij werkelijk is. Tussen deze tegenstellingen ontstaat dan toenemende spanning. In iedere mens is echter een diep verlangen naar heelheid.

Het zogenaamde individuatieproces (ongedeeld worden) zoals Jung dit noemde is op te vatten als een puur menselijk streven naar heelheid. De mens worden die men werkelijk is.

Het onbewuste omvat al onze ervaringen

'Onbewuste' klinkt als een ongrijpbaar iets; je kunt er met je verstand niet bij en het bestaan en de inwerking op ons als mens is lastig aantoonbaar te maken of te bewijzen, maar dat maakt het Onbewuste niet minder belangrijk. 

Sta maar eens stil nu je deze tekst leest. Je aandacht gaat vooral uit naar de tekst en wat die bij je oproept. Maar er gebeurt op ditzelfde moment veel meer. Je lijf is zich bijvoorbeeld gewaar van de temperatuur in de ruimte waar je zit, registreert geluiden, spierspanning etc. Die signalen waren er al, maar veel van deze signalen en ervaringen komen niet boven de zogenaamde bewustzijnsdrempel. Ons lijf registreer ze wel en legt ze ook vast.

Ook in ons contact met andere mensen komt slechts een klein deel komt boven de bewustzijnsdrempel. Toch weet je soms al in seconden of het contact wat je met iemand hebt gemakkelijk of vooral ongemakkelijk aanvoelt. Dat gaat voorbij ons verstand en dit fenomeen doet zich ons hele leven voor en vormt ons en stuurt ons aan. Heb je te maken (gehad) met ingrijpende ervaringen dan komt eveneens slechts een deel van die ervaring boven onze bewustzijnsdrempel. De - logische - verhalen die we naderhand vertellen aan onszelf en onze omgeving beschrijven maar een klein deel van wat we echt ervaren hebben c.q. wat onze beleving was, want dat deel is onbewust. In de Jungiaanse analytische therapie ga je juist op zoek naar de - relevante - onbewuste ervaringen en beleving want deze maken herstel mogelijk. 

Het Jungiaanse gedachtegoed in de 21e eeuw

Jung heeft met zijn analytische psychologie een stevige basis gelegd waarop anderen hebben voortgebouwd. Zo zijn bijvoorbeeld op Jung’s persoonlijkheidstypen de MBTI® (Meyers-Briggs Type Indicator) en recenter de ALTI© (Alert Type Indicator) -de Europese variant van de MBTI® – gebaseerd . Deze testen worden tot op de dag van vandaag gebruikt. Werken met deze testen kan zeer verhelderend werken op individueel en op groepsniveau (bedrijven, instellingen etc.).

In diverse landen bevinden zich opleidingsinstituten waar aankomend analytische therapeuten zich bekwamen. In Nederland is dat het Jungiaans Instituut te Nijmegen. Daarnaast zijn allerlei diagnostische en therapeutische hulpmiddelen ontwikkeld. Een belangrijke ontwikkeling is de mogelijkheid om het Jungiaans gedachtegoed ook toe te passen op en in organisaties.

Mensen vormen organisaties en daarmee geldt ook voor organisaties, dat er sprake is van spanningsvelden tussen de bewuste en onbewuste delen. Ont-moet richt zich daarom op individuen in therapie en coaching, maar tevens op organisaties en instellingen. Ook deze kunnen namelijk veel baat hebben bij een Jungiaanse aanpak.